Κείμενο: Το «τρίγωνο» της διαπλοκής
Μία συζήτηση για τη σχέση «Εξουσίας και Μ.Μ.Ε» ως μέσων επικοινωνίας / ενημέρωσης και για τα «Μ.Μ.Ε ως φορέα εξουσίας», είναι κατά βάση μια συζήτηση - αυτοκριτική. Στις σημερινές συνθήκες διαπλοκής αυτή η σχέση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάλλιστα «τρίγωνο»: «μια χαρούμενη παρέα πολιτικών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων γευματίζει, διασκεδάζει και αποφασίζει στο τρίγωνο των Βερμούδων, Κολωνακίου - Συντάγματος - Μυκόνου, σε μία «παρά φύση» μετάλλαξη κοινωνικής συνύπαρξης, αμοιβαίων συμφερόντων, ταυτόσημης ιδεολογίας». [...]
Καθώς μάλιστα εκπρόσωποι οργανωμένων συμφερόντων που ελέγχουν Μ.Μ.Ε καταφέρνουν να ηγεμονεύσουν και στην πολιτική, όπως πρόσφατα συνέβη στην Ιταλία, για να μην ασχοληθούμε με τα ιθαγενή φαινόμενα μεταπήδησης δημοσιογράφων - στελεχών Μ.Μ.Ε στον πολιτικό στίβο (υπουργοποιήσεις, βουλευτικά αξιώματα, δημοτικές υποψηφιότητες), τότε αυτή η συζήτηση δεν είναι μόνο επίκαιρη αλλά και αναγκαία.
Με αυτή την έννοια και η χρησιμότητα του ένατου Πανελλήνιου Δημοσιογραφικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στη Σαμοθράκη γύρω από τις προαναφερθείσες θεματικές ενότητες. [...]
Στην πρώτη θεματική ενότητα συζητήθηκε πώς η δημοσιογραφία από λειτούργημα τα τελευταία χρόνια πήρε τη μορφή επιχείρησης, εξυπηρετώντας συμφέροντα και κέρδη, ενώ η συγκέντρωση Μ.Μ.Ε σε ένα πρόσωπο είναι από τα πλέον ανησυχητικά φαινόμενα της εποχής. [...]
Κοινός τόπος η μετάλλαξη της πληροφόρησης από κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα, η κατεύθυνση προς ένα μοντέλο ομογενοποιημένης ενημέρωσης ως αποτέλεσμα του πλέγματος διαπλοκής πολιτικής εξουσίας, οικονομικών συμφερόντων και δημοσιογραφίας. Κοινή διαπίστωση η ανάγκη ανατροπής του σκηνικού, αυτοεξυγίανσης, αντίστασης στην απαξίωση.
Άλλωστε, το φαινόμενο της διαπλοκής Μ.Μ.Ε. - εξουσίας δεν είναι καινούργιο. «Η μορφή του φαινομένου είναι καινούργια σήμερα καθώς παρατηρείται ένα είδος αναδιανομής στην πίτα της εξουσίας. Οι πολιτικοί χάνουν από το μερίδιό τους, οι επιχειρηματίες κερδίζουν και τα Μέσα ψάχνουν το ρόλο τους. Ρόλος που καθίσταται πολύ σημαντικότερος της συμμετοχής, ειδικά όταν αυτή είναι εξασφαλισμένη», επισημαίνει ο επικοινωνιολόγος Π. Ματία, τον οποίον επικαλέστηκε ένας από τους συνέδρους.
Σε αυτό το σημείο ο ρόλος του δημοσιογράφου αντλεί επιχειρήματα από την ιστορική του αφετηρία αφήνοντας τη μοναδική αχτίδα αισιοδοξίας να λάμψει: Ο λόγος στο όραμα, το ξεβόλεμα, για να ανοίξει ο δρόμος για τους νέους, την αξιοπρέπεια, την υπόμνηση ότι ο δημοσιογράφος είναι φύσει και θέσει αντιεξουσιαστής απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία. [...] Η αποστολή του Τύπου είναι «Να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους βολεμένους», λέει ένα αμερικάνικο ρητό που επιστράτευσε ένας εισηγητής καλώντας σε μια πορεία ανάκτησης του προθέματος «αντί» από την Τέταρτη Εξουσία που πήρε αυτήν την ονομασία ακριβώς γιατί κάποτε δεν ήταν μέρος κανενός εξουσιαστικού τριγώνου, αλλά ακριβώς απέναντι στο τρίπτυχο της τότε έκφρασης του «ευγενών, θρησκείας, απολυταρχίας».
Ιωάννα Σωτήρχου εφημ. “Ελευθεροτυπία” (άρθρο
ελαφρά διασκευασμένο από τον ημερήσιο τύπο)
Ασκήσεις:
1. Με βάση τους πλαγιότιτλους που σας δίνονται στο κείμενο να γράψετε περίληψη 100 περίπου λέξεων.
(μονάδες 25)
2. Η αποστολή του Τύπου είναι “να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους βολεμένους”. Να εξηγήσετε το νόημα της φράσης σε μια παράγραφο 10 περίπου σειρών.
(μονάδες 10)
3. Στις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου να διακρίνετε το σχόλιο της δημοσιογράφου και να προσδιορίσετε αν αυτό είναι ευδιάκριτο ή συνυφαίνεται με την ανακοίνωση του γεγονότος.
(μονάδες 10)
4. αυτοκριτική, ταυτόσημη, ιθαγενή, επίκαιρη, λειτούργημα, μετάλλαξη, διαπλοκής, απαξίωση, αναδιανομής, υπόμνηση: να δώσετε συνώνυμα των παραπάνω λέξεων.
(μονάδες 5)
5. Στο κείμενο αναφέρεται πως τα Μ.Μ.Ε δεν ανταποκρίνονται σήμερα στο ρόλο τους. Αφού προσδιορίσετε αυτό το ρόλο, να ανιχνεύσετε τους λόγους που οδήγησαν στον αποπροσανατολισμό των Μ.Μ.Ε και να προτείνετε λύσεις. (500 λέξεις)
(μονάδες 50)
Απαντήσεις:
1. Μία συζήτηση γύρω από τις σχέσεις της εξουσίας και των Μ.Μ.Ε, όπως αυτή που έλαβε χώρα στα πλαίσια του 9ου Πανελλήνιου ∆ημοσιογραφικού Συνεδρίου, είναι απαραίτητη και επίκαιρη σήμερα. Από τους ομιλητές τονίστηκε η λανθασμένη κατεύθυνση που έχει πάρει τελευταία η δημοσιογραφία, καθώς τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα ελέγχουν πλέον την ενημέρωση. Πρέπει οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι να προσπαθήσουν ν’ αλλάξουν την άσχημη εικόνα και να ξαναδώσουν στον Τύπο το χαμένο του κύρος. Τα ΜΜΕ δεν πρέπει να αρκούνται στη συμμετοχή. Οι άνθρωποι του Τύπου πρέπει να προσπαθήσουν να του ξαναδώσουν εκείνα τα στοιχεία, (αποστασιοποίηση από την εξουσία και έλεγχός της), που του χάρισαν τον τίτλο της «τέταρτης εξουσίας».
2. Σ’ ένα αμερικάνικο ρητό ορίζεται πως αποστολή του Τύπου είναι “να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους βολεμένους”. Σύμφωνα μ’ αυτό, λοιπόν, ο δημοσιογράφος, ως κοινωνικός λειτουργός, θα πρέπει να θέτει τον εαυτό του στην προάσπιση των συμφερόντων των ανίσχυρων. Θα πρέπει στο πρόσωπό του να βλέπουν «οι κατατρεγμένοι» έναν πρόθυμο βοηθό τους. Από την άλλη, οι πολιτικά ή οικονομικά ισχυροί θα πρέπει να βλέπουν αυτόν που θα τους ελέγχει και δεν θα τους επιτρέπει να εφησυχάζουν και να θεωρούν πως μπορούν ανενόχλητοι να προχωρούν χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε μέσο. Οφείλει, δηλαδή, ο Τύπος να θέτει τη δύναμή του στην τήρηση των αρχών του δημοκρατικού πολιτεύματος.
3. Η είδηση που ανακοινώνεται στο κείμενο είναι η πραγματοποίηση δημοσιογραφικού συνεδρίου με θέμα τη σχέση εξουσίας και Μ.Μ.Ε. Η δημοσιογράφος δεν αρκείται στην απλή ανακοίνωση του γεγονότος. Το σχολιάζει χαρακτηρίζοντας τη συζήτηση, γύρω από το θέμα του συνεδρίου, αυτοκριτική. Επίσης, θεωρεί τη συγκεκριμένη συζήτηση όχι μόνο επίκαιρη, αλλά και αναγκαία σήμερα που τα φαινόμενα μεταπήδησης δημοσιογράφων στη πολιτική πληθαίνουν. Υπό το φως αυτών των δεδομένων κρίνει χρήσιμη τη διοργάνωση του συνεδρίου. Τα σχόλια αυτά η δημοσιογράφος δεν τα διαχωρίζει από την ανακοίνωση του γεγονότος, αλλά τα εντάσσει σ’ αυτή με αποτέλεσμα να μην είναι ευδιάκριτο το σχόλιο από το γεγονός.
4. Συνώνυμα
αυτοκριτική: αυτοέλεγχος
ταυτόσημη: πανομοιότυπη
ιθαγενή: ντόπια
επίκαιρη: τωρινή/σύγχρονη
λειτούργημα: καθήκον
μετάλλαξη: μεταμόρφωση
διαπλοκής: ανάμειξης
απαξίωση: απόρριψη, περιφρόνηση
αναδιανομής: ξαναμοιράσματος
υπόμνηση: υπενθύμιση
5. Το σύνολο του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου αποτελεί αυτό που συνηθίζουμε να ονομάζουμε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο ίδιος ο όρος δηλώνει και την αποστολή αυτών των μέσων που είναι ή θα έπρεπε να είναι η ενημέρωση των ανθρώπων. Ερευνάται όμως σε ποιο βαθμό, και πόσο επιτυχημένα ανταποκρίνονται τα Μ.Μ.Ε στην αποστολή τους;
Η εποχή μας θεωρείται κατεξοχήν εποχή της πληροφορίας, καθώς οι άνθρωποι καθημερινά ανταλλάσσουν πλήθος πληροφοριών. Η διαχείριση αυτών των πληροφοριών ανήκει κυρίως στα Μ.Μ.Ε, τα οποία λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας έχουν τη δυνατότητα να συλλέγουν ταχύτατα τις πληροφορίες. Προτού, όμως, τις μεταδώσουν οφείλουν να βεβαιωθούν για την ακρίβειά τους.
Αποτελεί κοινό τόπο πως η πληροφόρηση από κοινωνικό αγαθό έχει μετατραπεί σήμερα σε εμπόρευμα, το οποίο υπόκειται στους νόμους της αγοράς και της ζήτησης. Ο τύπος δεν είναι άμοιρος ευθυνών γι’ αυτή τη μετάλλαξη. Δύσκολα αρνείται κανείς πως οι περιορισμοί που επιβάλλουν ορισμένα ανελεύθερα καθεστώτα δεν επιτρέπουν στον Τύπο να επιτελέσει σωστά την αποστολή του. Δυσκολίες, επίσης, δημιουργεί και η υπερπληροφόρηση, καθώς αυξάνει τη δίψα του κοινού για κατανάλωση πληροφοριών και αμβλύνει την κριτική του ικανότητα.
Την ευθύνη, όμως, φέρουν κατά κύριο λόγο τα ίδια τα μέσα που πολλές φορές θέτουν τους εαυτούς τους στην προπαγάνδιση πολιτικών απόψεων και ιδεολογιών. Άλλες φορές πάλι πυροδοτούν το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία με τον τρόπο που παρουσιάζουν τα γεγονότα.
Δεν πρέπει, βέβαια, να παραβλέπουμε και το πολύ σημαντικό γεγονός, ότι, δηλαδή, σήμερα η πλειοψηφία των μέσων ανήκει σε ιδιώτες ή σε ομίλους επιχειρήσεων. Είναι αναμενόμενο πως μια ιδιωτική επιχείρηση θα επιδιώκει πρωτίστως το κέρδος με την αύξηση της θεαματικότητας. Κατά συνέπεια, η ποιότητα θυσιάζεται στην ποσότητα, το σημαντικό στο ασήμαντο, η ουσία στον εντυπωσιασμό. Τελικά, η πληροφορία αξιολογείται ανάλογα με τα ποσοστά θεαματικότητας ή ακροαματικότητας ή με τον αριθμό των φύλλων που θα πουλήσει μια εφημερίδα.
Ο χαρακτηρισμός του Τύπου ως τέταρτης εξουσίας δηλώνει τη δύναμή του και το καθήκον να ελέγχει τις άλλες τρεις εξουσίες, νομοθετική, δικαστική, εκτελεστική. Ενδιαφέρει να μη γίνονται αυθαιρεσίες και καθιστά φανερή την ανάγκη να ληφθούν μέτρα, ώστε να ανταποκρίνεται με επιτυχία στην αποστολή του.
Στον τομέα της λήψης μέτρων ο ρόλος του κράτους έγκειται στην εξασφάλιση εκείνου του καθεστώτος ελευθερίας που θα επιτρέπει στους δημοσιογράφους να επιτελούν το καθήκον τους απρόσκοπτα και ανεπηρέαστοι από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Από την άλλη, βέβαια, θα πρέπει να θέτει και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οφείλει να κινείται ο Τύπος, ώστε να μην αποκτά ανεξέλεγκτη δύναμη.
Πολλά, όμως, μπορούν και πρέπει να κάνουν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι προκειμένου να ξαναβρεί ο Τύπος το κύρος του και να αποκατασταθεί στη συνείδηση των ανθρώπων. Ενδεικτικά, έχει ψηφιστεί από τους δημοσιογράφους ένας κώδικας δεοντολογίας ο οποίος προσδιορίζει με σαφήνεια τα όρια δράσης τους. Βέβαια δεν αρκεί αυτό. Πρέπει να βρεθούν και οι τρόποι που θα καθιστούν σεβαστούς από όλους τους κανόνες δεοντολογίας. Συνεπώς, εκείνοι που δεν θα υπηρετούν πιστά την αλήθεια θα πρέπει να στιγματίζονται και να απομονώνονται από τους υπόλοιπους. Έτσι, θα ανοίξει ο δρόμος στην αξιοπρέπεια και στην υπενθύμιση πως ο δημοσιογράφος στάθηκε πάντα κριτικά απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία. Έτσι, θα ξανακερδίσει ο Τύπος την αξιοπιστία του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου