Έκθεση Γ Λυκείου: Νεοέλληνες και ανώτατη παιδεία (θέματα - απαντήσεις)

«Νεοέλληνες και Ανώτατη Παιδεία»

Στην Ελλάδα υπάρχει η χαρακτηριστική αντίληψη, από την οποία είμαστε όλοι βαθιά διαποτισμένοι, ότι σπουδάζω ση­μαίνει περνάω στο κύκλωμα της Ανώτατης Παιδείας και όχι εκπαιδεύομαι για ένα επάγγελμα, που μπορεί να έχει ή μπο­ρεί να μην έχει σχέση με τα ανώτερα «γράμματα». Εδώ ε­ντοπίζεται ο πρώτος και μέγιστος καταναγκασμός, που ρι­ζωμένος βαθιά στην ελληνική κοινωνία περνάει μέσα από την οικογένεια και επιβάλλεται στο νεαρό άτομο.

Η σφραγίδα της αποτυχίας, η αίσθηση του «δευτεροκλασάτου» είναι δεδομένη για όποιο παιδί δεν φτάνει στο Πανεπι­στήμιο και δεν «καταξιώνεται» μ' ένα δίπλωμα. Αυτό είναι το πρώτο και κύριο πεδίο ετεροπροσδιορισμού. Από εκεί και πέρα το νεαρό άτομο νομίζει ότι «θέλει», αλλά δεν θέλει πα­ρά αυτό που του έμαθαν οι άλλοι να θέλει. Φιλοδοξίες των γονιών και αντιλήψεις κοινωνικού γοήτρου, προϋπάρχουσα επαγγελματική υποδομή του πατέρα (και σπανιότερα της μητέρας), οικονομικές προϋποθέσεις, τυχαία περιστατικά και επιρροές που πολλές φορές έχουν σχέση με την ιδέα που προβάλλουν για κάθε επάγγελμα τα μέσα μαζικής ενη­μέρωσης κ.ο.κ., οδηγούν στην «απόφαση» του νεαρού ατό­μου τι θα σπουδάσει. Πρόκειται για μια παγιδευμένη «θέλη­ση», δεδομένου ότι στο νεαρό άτομο δεν δίνεται σχεδόν κα­μιά δυνατότητα να μάθει τον εαυτό του, ώστε να αποφασί­σει τι θα κάνει με βάση τις σωματικές, ψυχικές και πνευμα­τικές ιδιομορφίες, ανάγκες και τις ικανότητες του.

Ασφαλώς - όπως συχνά αναφέρεται - έχει τεράστια σημα­σία η οργάνωση ενός σωστού συστήματος επαγγελματικού προσανατολισμού, από την πρώτη τάξη του δημοτικού σχο­λείου, που θα παρακολουθεί το παιδί βήμα προς βήμα. Όμως πώς μπορεί να λειτουργήσει σωστά στο πλαίσιο ε­νός, από άποψη μεθόδων και προγραμμάτων, βαθύτατα α­παρχαιωμένου εκπαιδευτικού συστήματος; Και ακόμα: Τι μπορεί να ξέρουμε για ένα παιδί όταν το παρακολουθούμε σε σχέση με την «από καθέδρας» μάθηση; Πώς θα διαπι­στώσουμε «αν πιάνουν τα χέρια του», αν αγαπάει τη γη, τι ιδιαίτερες κλίσεις και δυνάμεις κρύβει το σώμα του;

Πέρα όμως απ' αυτό υπάρχει και το καταναγκαστικό σύν­δρομο της ελληνικής οικογένειας, που θεωρεί δεύτερης ποιότητας όποιον δεν έχει «σπουδάσει». Ποιος γονιός θα παραδεχτεί ότι το παιδί του δεν είναι κατάλληλο για «επι­στήμονας», αλλά θα διαπρέψει και θα ευτυχήσει ως τεχνί­της, καλλιεργητής της γης, γυμναστής, μουσικός ή οτιδήποτε άλλο; Ποιος, τη στιγμή που ο κάθε Έλληνας απαιτεί α­πό το παιδί του να γεμίσει το κενό των δικών του «φιλοδο­ξιών» που δεν μπόρεσε ο ίδιος να πραγματοποιήσει; Η υπερπαραγωγή επιστημόνων με πλήρη παραγνώριση των αναγκών και δυνατοτήτων απορρόφησης της οικονο­μίας πληρώνεται ήδη πολύ ακριβά και θα πληρωθεί πολύ α­κριβότερα στα αμέσως επόμενα χρόνια. Ο υπερκορεσμός σ' όλες σχεδόν τις επιστημονικές, μεσολαβητικές, υπαλλη­λικές κατηγορίες και γενικά σ' ολόκληρο τον τριτογενή το­μέα της οικονομίας είναι μια πραγματικότητα. Παρασυρμένοι από πραγματικότητες, που έχουν ξεπερα­στεί σ' όλη την έκταση κι από τις παραμορφωτικές φιλοδο­ξίες της γενιάς των γονέων που δεν αντιλαμβάνεται τη νέα κατάσταση, κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν μια προλετα­ριοποίηση χωρίς προηγούμενο. Ακριβώς γι' αυτό χρειάζε­ται μια υπερκομματική και με συμμετοχή όλων των κοινωνι­κών φορέων χάραξη μιας μακροπρόθεσμης εκπαιδευτικής πολιτικής, που θ' ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες. Είναι πια προφανές ότι η χώρα εξάντλησε τα περιθώρια α­πορρόφησης διπλωμάτων και τίτλων, χρειάζεται πρακτικές ικανότητες και άμεσες παραγωγικές χρησιμότητες. Στον τόπο αυτό πρέπει κάποτε να μάθουμε να ξεχωρίζουμε ανά­μεσα από το παραγωγικό και μη παραγωγικό και να διδαχτούμε να σεβόμαστε όσους πραγματικά κρατάνε το βάρος της οικονομίας στην πλάτη τους. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι επικρατεί μεγάλη δυσανα­λογία ανάμεσα στον αριθμό των επιστημόνων, που παρά­γουν τα πανεπιστήμια μας ή σπουδάζουν στο εξωτερικό και τις δυνατότητες απορρόφησης της οικονομίας. Ακριβώς γι' αυτό μόνο ένα μέρος των επιστημόνων αξιοποιούνται στον τομέα της ειδίκευσης τους, ενώ ένα σημαντικά μεγαλύτερο βρίσκει διαφυγές με τριτογενούς χαρακτήρα απασχολή­σεις (επιχειρήσεις, υπηρεσίες όλων των κατηγοριών, δημο­σιοϋπαλληλική σταδιοδρομία κ.ο.κ.), όπου το δίπλωμα λει­τουργεί περισσότερο σαν εύσημο και τίτλος γοήτρου, παρά σαν αποδεικτικό κατακτημένων προσόντων και ικανοτήτων ανωτέρου επιπέδου.

Η διαπίστωση αυτή ισχύει πρωταρχικά για τους απόφοι­τους των θεωρητικών κλάδων, αλλά και σε συνεχώς αυξα­νόμενο βαθμό και για τις πρακτικές επιστήμες. Η ιδιομορ­φία αυτή της ελληνικής πραγματικότητας, συνάρτηση και συνακόλουθο κυρίως του υποανάπτυκτου - παράτα φαινό­μενα - χαρακτήρα των κοινωνικο-οικονομικών δομών στη χώρα μας έχει τελικά δημιουργήσει μια βαθιά αρνητική κα­τάσταση.

Χωρίς αμφιβολία οι εκπαιδευτικές δομές στη χώρα μας α­ντανακλούν το είδος του καπιταλισμού, που έχει διαμορ­φωθεί στην Ελλάδα∙ πρόκειται για ένα υποανάπτυκτο καπι­ταλισμό με ιδιαίτερο γνώρισμα την ασύλληπτη σπατάλη αν­θρώπινου δυναμικού και μάλιστα εξειδικευμένου, που θα μπορούσε να είναι πρωταρχικής σημασίας συντελεστής για μεταρρυθμίσεις, αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση σ' όλα τα επίπεδα. Σπατάλη ανθρώπινου δυναμικού από την άπο­ψη αυτή υπάρχει όχι μόνο όταν οι άνθρωποι δεν χρησιμο­ποιούνται καθόλου, αλλά και όταν απασχολούνται έξω από την ειδικότητα τους ή δεν τους εξασφαλίζονται οι προϋπο­θέσεις και δεν τους παρέχονται τα μέσα να αποδώσουν ό,τι πραγματικά μπορούν να αποδώσουν. Οξύτατο εμφανίζεται το πρόβλημα στην κατηγορία των επιστημόνων εκείνων, που μετά από μακροχρόνιες σπουδές απόκτησαν ειδικεύ­σεις και γνώσεις, που όχι μόνο δεν μπορούν να αξιοποιή­σουν αποτελεσματικά αλλά και δεν τους εξασφαλίζουν τους όρους της επιβίωσης. Κλασικό δείγμα υπανάπτυξης είναι η χρησιμοποίηση ενός πτυχίου σπουδών σαν «τίτλου», σαν ένα είδος παρασήμου για απόκτηση ή για στερέωση κοινωνικής θέσης και γοήτρου.

Β. Φίλιας, «Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις»

ερωτησεισ
1.	Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου. (12Ο λέξεις)
2.	Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου;
3.	Να αντικαταστήσετε τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου με συνώνυμες χωρίς να αλλοιώνεται η σημασία τους: παραμορφωτικές, ιδιομορφία, αντανακλούν.
4.	παραγωγη κειμενου: Σε ένα δοκίμιο 6ΟΟ λέξεων να εκθέσετε τις απόψεις σας για τη στάση των Νεοελλήνων ως προς την ανώτατη παιδεία. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα γενεσιουργά αίτια αυτής της νο­οτροπίας; Νομίζετε ότι η διαρκώς αυξανόμενη ανεργία πρέ­πει να αποτρέπει τους σύγχρονους νέους από τις σπουδές στα Πανεπιστήμια;

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

απαντηση στο 1ο ερωτημα:

Ο προσανατολισμός των νέων στην Ανώτατη Εκπαίδευση κατά το συγγραφέα δεν είναι πάντα προϊόν συνειδητής επι­λογής ,αλλά κυρίως αποτέλεσμα καταναγκασμού, καθώς ο νεαρός άνθρωπος πείθεται πως η κοινωνική του καταξίωση ταυτίζεται με την απόκτηση ενός πτυχίου. Οι φιλοδοξίες των γονέων, οι οικονομικές προϋποθέσεις αλλά και οι επι­δράσεις από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ευθύνονται γι' αυτόν τον ετεροπροσδιορισμό. Όμως αυτή η υπερπαραγω­γή των επιστημόνων συνδυασμένη με την παραγνώριση των αναγκών της ελληνικής οικονομίας έχουν ως συνέπεια την ανεργία και την "προλεταριοποίηση" των επιστημόνων. Το χειρότερο από όλα είναι η μεγάλη σπατάλη ειδικευμέ­νου δυναμικού που δεν αξιοποιεί τις γνώσεις του είτε επει­δή δεν εργάζεται, είτε επειδή εργάζεται σε επαγγέλματα ά­σχετα με την ειδίκευση του.

απαντηση στο 2ο ερωτημα:

Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πο­ρεία. Διατυπώνει γενικά τη θέση του για τον υποανάπτυκτο καπιταλισμό της Ελλάδας που επηρεάζει αρνητικά τις εκ­παιδευτικές δομές και οδηγεί σε μια σημαντική σπατάλη ε­ξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού. Στη συνέχεια η σκέψη του κινείται σε επιμέρους θέματα. Εξηγεί δηλαδή τι σημαίνει σπατάλη δυναμικού και αναφέρεται στους ειδι­κευμένους επιστήμονες που δεν αξιοποιούν τη γνώση τους.

απαντηση στο 3ο ερωτημα:

►     παραμορφωτικές = αποπροσανατολιστικές ►     ιδιομορφία = ιδιαιτερότητα ►     αντανακλούν = αντικατοπτρίζουν

απαντηση στο 4ο ερωτημα:

Η στάση των Νεοελλήνων στο θέμα της Ανώτατης Παιδείας Οι Νεοέλληνες θεωρούν σημαντική την Ανώτατη Παιδεία: ►     η οικογένεια επενδύει σημαντικά χρηματικά ποσά στη μόρφωση των παιδιών της. ►     οι μαθητές αφιερώνουν σημαντικό μέρος του χρόνου τους στο διάβασμα, κυρίως κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για τις Πανελλαδικές εξετάσεις. ►     η πολιτεία αυξάνει διαρκώς τον αριθμό των εισακτέων στα Πανεπιστήμια και δημιουργεί νέα τμήματα και σχολές. Η στάση αυτή εξηγείται ως εξής: ►     η ελληνική κοινωνία θεώρησε την παιδεία, και ειδικότερα το πανεπιστήμιο, μέσο μετάβασης από τις παραδοσιακές αγροτοκτηνοτροφικές δομές στο αστικό μοντέλο και στη σύγχρονη εποχή. ►     ειδικότερα, κατά το 19ο αιώνα θεωρήθηκε σημαντική η συμβολή της μόρφωσης και της παιδείας για την ανατροπή του Οθωμανικού ζυγού. ►     το πανεπιστημιακό πτυχίο ταυτίστηκε με την ατομική πρό­οδο και την κοινωνική καταξίωση. ►     απαξίωση και υποβάθμιση χειρωνακτικής εργασίας. ►     ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός ►     οι πανεπιστημιακές σπουδές συνδέθηκαν με την εύρεση εργασίας και την ασφαλέστερη αντιμετώπιση του φαινομέ­νου της ανεργίας. ►     η αγάπη για τη γνώση είναι χαρακτηριστική στον ελληνικό πολιτισμό και ο σεβασμός στο μορφωμένο άνθρωπο είναι βαθιά ριζωμένος στην ελληνική συνείδηση. Το φαινόμενο της ανεργίας δεν πρέπει να οδηγεί στην απαξίωση της γνώσης και της Ανώτατης Παιδείας. Η παιδεία και η πνευματική καλλιέργεια δεν πρέπει να συν­δέονται αποκλειστικά με την επαγγελματική αποκατάσταση του ατόμου. Χωρίς να παραβλέπεται η σημασία της σ' αυ­τόν τον τομέα, είναι ανάγκη να γίνουν κατανοητές και οι λοι­πές, πολλαπλές λειτουργίες της. Η φοίτηση στα Πανεπιστήμια συνιστά μια σημαντική πνευ­ματική, αλλά και κοινωνική εμπειρία για το νεαρό άτομο. Αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και ενθαρρύνεται ο προβλη­ματισμός, καθώς ο νέος άνθρωπος έρχεται σε επαφή με έ­να πλήθος ιδεών και συμπεριφορών. Με κανένα τρόπο λοι­πόν οι Ανώτερες και Ανώτατες σπουδές, δε σημαίνουν α­πώλεια χρόνου, αντιθέτως συμβάλλουν στη γόνιμη και δη­μιουργική αξιοποίηση του.

ο   υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ - Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2002