Κριτήριο αξιολόγησης Έκθεση Γ Λυκείου: Η διαμόρφωση καταναλωτικής συνείδησης

Δεν Αγοράζω Τίποτα!

Στις 24 Νοεμβρίου γιορτάζεται διεθνώς η Παγκόσμια Ημέρα «Δεν Αγοράζω Τίποτα», η Παγκόσμια Ημέρα Αντικαταναλωτισμού, όπως έχει επικρατήσει σε ελληνική απόδοση. Πρόκειται για μια ανεπίσημη ημέρα διαμαρτυρίας απέναντι στον καταναλωτισμό, ο εορτασμός της οποίας καθιερώθηκε από μια ομάδα Καναδών ακτιβιστών.

Η συγκεκριμένη ιδέα του «σήμερα δεν αγοράζω τίποτα» γιορτάστηκε για πρώτη φορά στο Βανκούβερ το Σεπτέμβριο του 1992. Τότε το κεντρικό σύνθημα συνοδευόταν από τη φράση «Μια ευκαιρία για την κοινωνία να επανεξετάσει το ζήτημα της υπερκατανάλωσης». Στις Η.Π.Α πραγματοποιείται μία ημέρα μετά από την Ημέρα των Ευχαριστιών, οπότε παρατηρείται έξαρση αγοράς καταναλωτικών ειδών, ενώ στην Ευρώπη έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται το τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου. Η ιδέα του εορτασμού αυτής της ημέρας ανήκει στον καλλιτέχνη Ted Dave, ε­νώ αργότερα υιοθετήθηκε από μια ομάδα «κοινωνικών ακτιβιστών» από το Σηάτλ, τους Adbusters. Αυτοί κατάφε­ραν να διαφημίσουν αυτήν την ενέργεια στην τηλεόραση μέσω των τηλεοπτικών σταθμών, παρά τις αντιδράσεις από την πλευρά των επιχειρηματιών. Αργότερα, μάλιστα κατόρθωσαν να αγοράσουν τηλεοπτικό χρόνο και από το CΝΝ.

Οι αντίπαλοι της Ημέρας, ή ακόμα και πολλοί σκεπτικιστές, επισημαίνουν τη ματαιότητα του μηνύματος, λέγο­ντας ότι η πρόσκαιρη απομάκρυνση από τις αγορές δεν μπορεί να επιφέρει καμία αλλαγή στη συνείδηση του κα­ταναλωτικού κοινού. Λένε, με λίγα λόγια, ότι οι 364 ημέρες «κατάφασης» δεν μπορούν να επισκιαστούν από μία μόνο ημέρα άρνησης της κατανάλωσης. Υποστηρίζουν επίσης ότι η Ημέρα «Δεν Αγοράζω Τίποτα» απλώς ωθεί τους καταναλωτές να προστρέξουν στα μαγαζιά την επόμενη. Αλλά όσοι συμμετέχουν ενεργά, και κυρίως, οι πρωτερ­γάτες της, υπογραμμίζουν ότι δεν έχει νόημα να αλλάξει κάποιος τις συνήθειές του μόνο για μία ημέρα αλλά να αναθεωρήσει εφάπαξ την καταναλωτική του συνείδηση. «Η κατανάλωση από μόνη της δεν συνιστά κακό» αναφέ­ρουν οι Adbusters στο blog τους, «αλλά το τι αγοράζουμε». Και μας καλούν να αναλογιστούμε έστω και για μία η­μέρα τη συνάφεια της κατανάλωσης με την καταστροφή του περιβάλλοντος και τη φτώχεια. Οι πλούσιες χώρες της Δύσης, που αποτελούν το 20 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν το 80 τοις εκατό των πό­ρων της Γης, προκαλώντας δυσαναπλήρωτες καταστροφές στο περιβάλλον και άνιση κατανομή του πλούτου.

Σύμφωνα με ενώσεις καταναλωτών στη χώρα μας, η Παγκόσμια Ημέρα Αντικαταναλωτισμού (που φέτος γιορ­τάστηκε στην Ελλάδα στις 26 Νοεμβρίου) δίνει την ευκαιρία για προβληματισμό απέναντι στην καταναλωτική μας συμπεριφορά. Για την Ελλάδα, ωστόσο, αυτή η ημέρα επισημαίνει και έναν άλλον κίνδυνο, την υπερχρέωση των ελληνικών νοικοκυριών. Βροχή πέφτουν οι προσκλήσεις των τραπεζών που μας προσκαλούν να πάρουμε δάνειο ή να βγάλουμε πιστωτική κάρτα, ... εορτοδάνεια, διακοποδάνεια, δάνεια θέρμανσης, στεγαστικά, φοιτητοδάνεια, καταναλωτικά, δάνεια εδώ, δάνεια παραπέρα, δάνειο για τούτο, δάνειο για τ' άλλο. «Ο Έλληνας ζει με δανεικά» λένε οι μεγαλύτεροι.

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στοχευμένες ενέργειες τύπου «Παγκόσμια Ημέρα Αντικαταναλωτισμού», οδηγούν σε μαζική αποχή από τις αγορές. Στη γειτονική Ιταλία, πριν από λίγο καιρό, οι εθνικές οργανώσεις κατα­ναλωτών κάλεσαν τους Ιταλούς σε αποχή από την αγορά και κατανάλωση ζυμαρικών καθ' όλη της διάρκεια αυτής της ημέρας. Αυτό πραγματοποιήθηκε ως μορφή διαμαρτυρίας για τις πρόσφατες αυξήσεις στην τιμή του εθνικού τους φαγητού. Οι οργανώσεις καταναλωτών ζήτησαν από την ιταλική κυβέρνηση να παρέμβει για τη μείωση των τιμών των ζυμαρικών, καθώς η αύξηση της τιμής του σιταριού τους τελευταίους μήνες ανάγκασε τους κατασκευ­αστές να μετακυλήσουν το κόστος στους καταναλωτές. Ανάλογη είναι η κατάσταση και στη Γαλλία, όπου πολλά εί­ναι τα παράπονα των καταναλωτών για την αύξηση της τιμής της μπαγκέτας, … και οι αντιδράσεις συνεχίζονται.

(κείμενο από την εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΙΑ, 8.12.2007, διασκευασμένο).

Ασκήσεις

1.      Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου σε 80 -100 λέξεις.

2.      Να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων: πρόσκαιρη, επιφέρει, κατάφασης, ωθεί, προστρέξουν (3η §)

3.      Σε ένα άρθρο που συντάσσετε αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η διαμόρφωση καταναλωτικής συνείδησης για τους σύγχρονους ανθρώπους και υποδεικνύετε τους φορείς που θα αναλάβουν να μεταδώσουν σε αυτούς την κατάλληλη αγωγή για την επίτευξη της. Το δικό σας κείμενο θα φιλοξενηθεί στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο (blog) του σχολείου σας.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.  Περίληψη

Η επανεξέταση της καταναλωτικής συμπεριφοράς των σύγχρονων ανθρώπων με αφορμή την Παγκόσμια Ημέ­ρα Αντικαταναλωτισμού είναι το θέμα του κειμένου αυτού. Η συγκεκριμένη ιδέα μιας ημερήσιας αποχής από τα καταναλωτικά αγαθά ξεκίνησε από τη Βόρεια Αμερική και καθιερώθηκε μέσα από τους αγώνες ενεργών πολιτών. Σε όσους είναι απαισιόδοξοι για την αποτελεσματικότητα τέτοιων πρωτοβουλιών, οι εμπνευστές τους αντιτείνουν ότι το ζητούμενο δεν είναι ν' αλλάξει περιστασιακά η συμπεριφορά των καταναλωτών, αλλά να εκφραστεί η ανά­γκη ριζικής αναθεώρησης της. Επικαλούνται μάλιστα τη σχέση της υπερκατανάλωσης με τη διόγκωση της φτώ­χειας και την οικολογική καταστροφή Η ίδια ημέρα στην Ελλάδα αναδεικνύει προβληματισμούς για την υπερχρέωση των Ελλήνων, ενώ στην Ιταλία και στη Γαλλία οδηγεί σε μαζική αποχή διαμαρτυρίας των καταναλωτών από την αγορά βασικών για αυτούς τροφίμων.

2. Παραγωγή συνώνυμα

πρόσκαιρη = εφήμερη, παροδική

επιφέρει = προκαλεί,

κατάφασης = αποδοχής,

ωθεί = οδηγεί, σπρώχνει,

προστρέξουν = σπεύσουν

3. Παραγωγή λόγου

Όσον αφορά το επικοινωνιακό πλαίσιο, ενδείκνυται η χρήση προσφώνησης, αφού πρόκειται για κείμενο που δη­μοσιεύεται σε ηλεκτρονικό ημερολόγιο σχολείου (blog) στο οποίο έχουν πρόσβαση νέοι άνθρωποι. (Φίλες και φί­λοι, συμμαθητές και συμμαθήτριες).

Λόγοι που καθιστούν αναγκαία τη διαμόρφωση καταναλωτικής συνείδησης:

►   Οι συνεχείς αυξήσεις στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών, προϊόντων και υπηρεσιών. Το υψηλό κόστος ζωή; συμπιέζει τα εισοδήματα των καταναλωτών, ιδίως εκείνων των οποίων οι οικονομικές δυνατότητες είναι περιορι­σμένες.

►   Η ακαταλληλότητα πολλών τροφίμων που διοχετεύονται στο καταναλωτικό κοινό. Πολλά από αυτά λόγω της σύ­στασής τους ευθύνονται για την πρόκληση σοβαρών παθήσεων και δυσλειτουργιών στον ανθρώπινο οργανισμό. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και τα διατροφικά σκάνδαλα που κατά καιρούς γνωστοποιούνται.

►   Η επικινδυνότητα πολλών προϊόντων (λ.χ. ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, προϊόντων καπνού, παιχνι­διών), των οποίων η χρήση ενέχει σοβαρότατες συνέπειες για την υγεία και την ακεραιότητα των καταναλωτών, ι­δίως των παιδιών.

►   Η πιθανότητα αγοράς ελαττωματικών προϊόντων ή προϊόντων που δεν ανταποκρίνονται στις εξαγγελίες και τις δεσμεύσεις των διαφημιστών τους.

►   Η συνθετότητα των διαφημιστικών μέσων που αποσκοπώντας στην πειθώ του καταναλωτή τελικά τον χειρα­γωγούν και τον οδηγούν σε απώλεια της προσωπικής βούλησης και ελευθερίας.

►   Η ασύδοτη δράση μεγάλων βιομηχανιών ή πολυεθνικών εταιρειών, η οποία συχνά στρέφεται εναντίον πολιτών-καταναλωτών (κερδοσκοπώντας εις βάρος τους), εναντίον κυβερνήσεων (προκαλώντας αποσταθεροποίηση), ε­ναντίον λαών και κοινωνιών (προσβάλλοντας πολιτιστικά στοιχεία και διογκώνοντας τη φτώχεια και τον αποκλει­σμό) και εναντίον του περιβάλλοντος (υποβαθμίζοντας ή καταστρέφοντάς το με πολλαπλούς τρόπους).

►   Η ιδιαίτερη μέριμνα που πρέπει να επιδεικνύεται για τα παιδιά, τα οποία είναι περισσότερο ευάλωτα στους μη­χανισμούς της διαφήμισης και στη δημιουργία τεχνητών αναγκών.

►   Οι συνέπειες του ακολουθούμενου καταναλωτικού προτύπου ζωής: η επιβάρυνση του οικογενειακού προϋπο­λογισμού, που οδηγεί στην υπερχρέωση και στον υπερδανεισμό, η παραμέληση σοβαρών όψεων της ζωής και η επικέντρωση στην ύλη, στην αφθονία και στις συνεχείς αγορές.

Φορείς που θα μπορούσαν να μεταδώσουν την κατάλληλη αγωγή για τη διαμόρφωση της καταναλωτικής συ­νείδησης:

►   Η οικογένεια και κυρίως οι γονείς οφείλουν να εκπαιδεύουν τους νέους στην ορθή καταναλωτική συμπεριφορά, ιεραρχώντας τις ανάγκες και τις προτεραιότητες, επιλέγοντας τα κατάλληλα προϊόντα, θέτοντας περιορισμούς.

►   Το εκπαιδευτικό σύστημα μέσω του ανθρωποκεντρικού του προσανατολισμού, μιας επιμελημένης αγωγής υγείας και της ενίσχυσης της οικολογικής συνείδησης των νέων.

►   Οι κρατικές υπηρεσίες (λ.χ. το Υπουργείο Εμπορίου ή οι Νομαρχίες) με συνεχείς ελέγχους στην αγορά για τις τιμές, την ποιότητα και την καταλληλότητα των προϊόντων, αλλά και με εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών.

►   Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, με ενημερωτικές εκπομπές, εκδόσεις και πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ποι­ότητας ζωή;.

►   Οι οργανώσεις των καταναλωτών μπορούν να ενημερώνουν, να καταγγέλλουν, να διαμαρτύρονται προασπίζο­ντας έτσι τα δικαιώματα του καταναλωτικού κοινού.

►   Επιστημονικός κόσμος, ο οποίος μπορεί να ενημερώνει τους πολίτες για την καταλληλότητα και την ωφελιμό­τητα διαφόρων προϊόντων, παρακινώντας στην αγορά τους όπως επίσης και για την επικινδυνότητα και βλαπτικότητα άλλων αποτρέποντας από αυτήν.

πηγή: EΘNOΣ-ΠAIΔEIA, ΤΕΤΑΡΤΗ 12 Νοεμβρίου 2008 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΓΓΕΛΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΩΤΕΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΟΥΡΟΥΚΛΗ