Έκθεση Γ Λυκείου: Η σχέση των νεοελλήνων με την πολιτιστική κληρονομιά και τα αρχαία μνημεία

Αρχαία κληρονομιά

Έχουμε το προνόμιο να ζούμε σε μια χώρα που η κάθε σπιθαμή του εδάφους της μαρτυρεί πολιτισμό και ιστο­ρία. Εκτός από τους ιστορικούς τόπους με παγκόσμια ακτινοβολία - Αθήνα, Δελφοί, Ολυμπία και πολλοί άλλοι - μνη­μεία υπάρχουν παντού: αρχαία ιερά και εξωκλήσια σε σχεδόν απάτητες βουνοκορφές, και στο βυθό των θαλασ­σών μας, καταποντισμένα λιμάνια, πλοία, έργα τέχνης, απλοί αμφορείς και τόσα άλλα, σε μεγάλο πλήθος. Είναι έ­να προνόμιο μοναδικό, το οποίο, όμως, δημιουργεί και τη σοβαρή υποχρέωση της προστασίας αυτής της κληρο­νομιάς.

Η προστασία των έργων του πολιτισμού δεν είναι μόνον ένα ηθικό χρέος. Είναι και συμφέρον, επειδή η πολιτιστι­κή κληρονομιά αποτελεί πλούτο με την κυριολεκτική σημασία του όρου.

Ακόμα περισσότερο, όμως, τα μνημεία, ως παράγοντες της ακτινοβολίας του πολιτισμού μας είναι πηγή κύρους για τη χώρα μας και βασικό έρεισμα για το χειρισμό των εθνικών μας υποθέσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι το κύρος αυ­τό, η φιλοσοφία, οι πολιτικές ιδέες και η τέχνη μας πολύ βοήθησαν στην ανάπτυξη του φιλελληνισμού, ο οποίος με τη σειρά του συνέβαλε στην αποκατάσταση της εθνικής μας ανεξαρτησίας.

Έτσι, πέρα από κάθε σκοπιμότητα, η πολιτιστική μας κληρονομιά παραμένει δάσκαλος και οδηγός, η εσωτερική μας δύναμη, η ευσυνειδησία και η υπερηφάνεια μας.

Αυτό που κράτησε τον ελληνισμό όρθιο μέσα στους αιώνες είναι η δύναμη της παράδοσης του, που τροφοδο­τείται από την παρουσία των μνημείων της στο περιβάλλον του καθημερινού ανθρώπου. Όμως η παρουσία αυτή εξασφαλίζεται μόνον με τους κατάλληλους θεσμούς, με κατάλληλα τεχνικά έργα, με δημιουργία μουσείων και πολ­λά άλλα συναφή. Βεβαίως, για όλα χρειάζονται άνθρωποι, χρήματα και μέσα, πολύ περισσότερα από όσα διαθέ­τουμε σήμερα.

Βεβαίως - και αυτό είναι το σπουδαιότερο - χρειάζεται μια άλλου τύπου βίωση της κληρονομιάς μας, που δεν θα υπάρξει αν δεν αλλάξει εκ βάθρων το ακατάλληλο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Γιατί δεν θα διαθέτουμε δραστική προστασία της κληρονομιάς μας όσο κάθε Έλληνας πολίτης δεν θα είναι ένας συνειδητός, ευαίσθητος και παθια­σμένος φρουρός της.

(Κείμενο της Μελίνας Μερκούρη από το διαδικτυακό τόπο: ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ)

Παρατηρήσεις

1.      Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80 - 100 λέξεις την άποψη: «Η προστασία των έργων του πολιτισμού δεν εί­ναι μόνον ένα ηθικό χρέος. Είναι και συμφέρον, επειδή η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί πλούτο με την κυριολε­κτική σημασία του όρου».

2.      Ποιες παρατηρήσεις θα μπορούσατε να διατυπώσετε για το ύφος του συγκεκριμένου κειμένου αναφορικά με το σκοπό της συντάκτριας να μεταδώσει στους αναγνώστες την ανάγκη προστασίας των έργων του πολιτισμού;

3.      Παραγωγή λόγου: Στο κείμενο που διαβάσατε διατυπώνεται η άποψη ότι για την ουσιαστική βίωση της εθνι­κής κληρονομιάς της πατρίδας μας είναι αναγκαίο να αλλάξει ριζικά το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Σε ένα κείμενο σας - ομιλία σε εκδήλωση του σχολείου σας με θέμα τη στάση των νεοελλήνων απέναντι στην πολιτιστική τους πα­ράδοση αποδεικνύετε τη σημασία των μνημείων για το παρόν και το μέλλον του λαού μας και υποδεικνύετε τρό­πους με τους οποίους το σχολείο θα κάνει τους νέους «συνειδητούς, ευαίσθητους και παθιασμένους φρουρούς τους» (500-600 λέξεις).

Απαντήσεις

1. Η προστασία των έργων του πολιτισμού, ιδίως αυτών του παρελθόντος, επιβάλλεται για λόγους ηθικής ση­μασίας αλλά και ως πηγή πλουτισμού. Η ηθική τους σημασία επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι αυτά αποτελούν το επιστέγασμα της ιστορικής διαδρομής ενός λαού, είναι δηλωτικά σημεία των ειρηνικών του επιτεύξεων και των πολεμικών του περιπετειών, ενώ αποδίδουν τιμή σε πρόσωπα που καθόρισαν την πορεία ενός τόπου. Αποδεικνύ­ουν την πολιτισμική ιδιαιτερότητα του λαού που τα δημιούργησε, λειτουργούν ως μέσο εθνικής αυτογνωσίας και μπορούν να συνεισφέρουν στη διεκδίκηση εθνικών επιδιώξεων και την εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων. Από μια τέτοια παραδοχή προκύπτει ως υποχρέωση η συντήρηση τους και η παράδοση τους στις επερχόμενες γενε­ές. Αλλά και ως πηγή πλουτισμού τα έργα του πολιτισμού πρέπει να προστατεύονται, επειδή με την επιστημονική συντήρηση και την προσεγμένη ανάδειξη τους είναι δυνατόν να λειτουργούν ως πόλος έλξης μεγάλου αριθμού ε­πισκεπτών και ως προϋπόθεση οικονομικής ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών και συνολικά της εθνικής οικονο­μίας. Συνεπώς, υποχρέωση μιας κοινωνίας, τόσο με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες της όσο και με τη δραστη­ριοποίηση των πολιτών της είναι η προστασία των έργων του παρελθόντος που αποτελούν ως πολύτιμη εθνική πα­ρακαταθήκη.

2. Το ύφος του κειμένου και ο επικοινωνιακός σκοπός: Το ύφος του κειμένου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί λιτό και ανεπιτήδευτο. Προφανώς, εξυπηρετείται έτσι ο σκοπός της συντάκτριας να μεταδώσει στους αναγνώστες την αγάπη και τη ζεστασιά για την εθνική μας κληρονομιά. Αν και η κειμενογράφος χρησιμοποιεί αφηρημένο λεξι­λόγιο προκειμένου να διατυπώσει σκέψεις και νοήματα, το κείμενο δεν χάνει την απλότητα του, αλλά παραμένει λιτό και συνάμα μεστό. Ο επικοινωνιακός χαρακτήρας του κειμένου εξυπηρετείται με τη χρήση α' προσώπου, με τη χρήση παραδειγμάτων (στην 1η παράγραφο) και την παράθεση λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων (σπιθα­μή, καταποντισμένα λιμάνια, υπερηφάνεια μας, κράτησε τον ελληνισμό όρθιο, παθιασμένος φρουρός), ο λόγος γί­νεται λυρικός έτσι προσφέροντας αισθητική απόλαυση.

3. Παραγωγή λόγου

Προσφώνηση

Πρόλογος > Προσδιορίζουμε το λόγο που μας οδήγησε να μιλήσουμε για τη χρησιμότητα της προστασίας των μνημείων.

Α. Ερώτημα: Η σημασία των μνημείων για το παρόν και το μέλλον ενός λαού

›      Τα μνημεία ως μέσο κατανόησης της κοινωνικής πραγματικότητας: Μέσα από την επισταμένη μελέτη τους προκύπτουν πολύτιμα στοιχεία για την περίοδο κατά την οποία κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν, για τη θρησκεία, την οικονομία, την πολιτική οργάνωση, τους θεσμούς, τις επιστημονικές γνώσεις και το τεχνολογικό επίπεδο των συγκεκριμένων κοινωνιών. Μέσω αυτών ανασυντίθεται δηλαδή μια ολόκληρη εποχή

›      Τα μνημεία ως προϋπόθεση εθνικής αυτογνωσίας και πηγή ιστορικής γνώσης: Πολλά από τα μνημεία έχουν κατασκευαστεί για να τιμηθούν σημαντικά γεγονότα του παρελθόντος, ειρηνικά η πολεμικά Η μελέτη και η ουσιαστική επαφή των σύγχρονων ανθρώπων με αυτά λειτουργεί ως μέσο αναψηλάφησης της ιστορίας και εξα­γωγή; πολύτιμων διδαγμάτων για παρόν και το μέλλον.

›      Τα μνημεία ως απόδειξη πολιτιστικής ιδιαιτερότητας: Κάθε λαός, είτε με τους αφανείς - λαϊκούς δημιουργούς του είτε με τους σημαντικούς καλλιτέχνες του έχει δημιουργήσει στο πέρασμα του χρόνου μνημεία τα οποία α­ποτυπώνουν την εντελώς ξεχωριστή πορεία του στο χρόνο, την ευαισθησία και την επινοητικότητά του. Πολλά από αυτά μάλιστα ταυτίζονται με τη συγκεκριμένη χώρα και το συγκεκριμένο λαό.

›      Τα μνημεία ως πηγή έμπνευσης και πρωτότυπης καλλιτεχνικής δημιουργίας: Ορισμένα από τα μνημεία λό­γω της αρτιότητας τους λειτουργούν ως αξεπέραστα πρότυπα ομορφιάς και τροφοδοτούν με ερεθίσματα τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή

›      Τα μνημεία ως πηγή πλουτισμού για κράτη και τοπικές κοινωνίες: Η συντήρηση και η προσεγμένη ανάδειξη τους θα μπορούσε να προσελκύσει σημαντικό αριθμό επισκεπτών, αποφέροντας σημαντικά έσοδα για την εθνική οικονομία.

Β. Ερώτημα: Τρόποι με τους οποίους το σχολείο θα μπορούσε να καλλιεργήσει το σεβασμό των νέων για τα μνημεία.

›      Πληροφόρηση επαρκής για το χρόνο κατασκευής, το δημιουργό, τις τεχνικές και τα υλικά κατασκευής, τη χρήση και τη λειτουργία του μνημείου, το συμβολισμό του κ.α. Μέσω αυτών των αναλυτικών και ουσιαστικών γνώ­σεων οι νέοι θα κατανοήσουν τα έργα του πολιτισμού και ίσως έτσι να τα αγαπήσουν και να τα σεβαστούν.

›      Βιωματική προσέγγιση των μνημείων μέσω της πραγματοποίησης καλά προετοιμασμένων επισκέψεων σε χώ­ρους ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας. Στην προετοιμασία αυτών των επισκέψεων οι μαθητές με τη συ­νεργασία των δασκάλων τους θα μπορούσαν να συμμετέχουν συγκεντρώνοντας πληροφοριακό υλικό σχετικό με το συγκεκριμένο χώρο. Έτσι, η επίσκεψη αυτή δε θα θεωρείται απλώς ευκαιρία απόδρασης από τη μονότο­νη σχολική πραγματικότητα.

›      Αξιοποίηση προγραμμάτων που εκπονούνται στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη στα οποία μπορούν να μετέχουν δάσκαλοι και μαθητές. Μέσω αυτών μπορούν να ασχοληθούν με τη συστηματική μελέτη κάποιου μνημείου αλλά και με την προβολή του. Ιδιαίτερα σημαντική μπορεί να αποδειχτεί η συνδρομή της τεχνολογίας και των σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων, καθώς και η χρήση του διαδικτύου. Στόχοι τέτοιων προγραμμάτων είναι για παράδειγμα η φωτογράφηση ενός μνημείου, η καλλιτεχνική του ανάδειξη, η γνωστοποίηση του στο ευρύ κοινό και η ευαι­σθητοποίηση των συμπολιτών για την προστασία του.

›      Διεύρυνση της έννοιας μνημείο, ώστε ο όρος αυτός να συμπεριλαμβάνει κάθε υλικό τεκμήριο πολιτιστικής κλη­ρονομιάς και κατάργηση των στερεοτύπων, που οδηγούν το σύγχρονο Έλληνα να προσεγγίζει ως τέτοιο μόνο το γνωστό και δημοφιλές αρχιτεκτονικό ή γλυπτό δημιούργημα μιας εποχής.

›      Αξιοποίηση των μνημείων ως αφορμή ή ως μέσο για τη διδασκαλία μαθημάτων όπως η ιστορία, η γεωμετρία, τα θρησκευτικά η γεωγραφία, μαθήματα τέχνης και πολιτισμού.

Επίλογος: συνειδητοποίηση της μεγάλης και πολυδιάστατης σημασίας που έχουν για μια χώρα, μια κοινωνία, έ­ναν λαό τα δημιουργήματα της ιστορικής του κληρονομιάς και ευαισθητοποίηση - κινητοποίηση όλων, φορέων ή πολιτών που εμπλέκονται με την προστασία και την ανάδειξή τους.

Αποφώνηση

πηγή: ΕΘΝΟΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ, ΤΕΤΑΡΤΗ 22 Απριλίου 2009